અધ્યાત્મ : શ્રીરામકૃષ્ણ ગાથા : અક્ષયકુમાર સેન

ધાર્યો વેશ બરાબર રમણીસમાન;
ઘૂંઘટો કાઢ્યો, કે પામે કોઈ ન પિછાન.
કરી રંગ બ્હેનો સંગ સારો એક સમય;
પછી બોલી, લાજ ખોલી, આપ્યો પરિચય.
ગદાઈને જોતાં બધી બોલી ઊઠી, ‘અરે !’
હસી હસી આળોટતી જમીન ઉપરે.
દેવેશદુર્લભ જેહ પ્રભુનું દર્શન;
પામવા યોગેશે કરે કઠોર સાધન.
મહેશે રહે છે મસ્ત લઈ જેનું નામ;
વિરિંચિવાંછિતપદે કરું હું પ્રણામ.
સનક, નારદ, શુકદેવ ઋષિજન;
સદાય જેમનો કરે મહિમા કીર્તન.
આગમ, નિગમ, તંત્રો, વેદ, ગીતા બધી;
થાકી જાય સ્તુતિ ગાઈ, નહિ જ અવધિ.
વેદ વિધિ, જપ તપ ક્રિયા બેસુમાર;
આડંબર તંત્રો, કર્મકાંડનો અપાર.
સાધનો એ સર્વથી જે એ હાલ છે દૂરે;
એ જનસુલભ સાવ કામારપુકુરે.
વિવિધ મિઠાઈ દઈ બ્હેનો ખવરાવે;
ઝૂલો બાંધી ઓસરીમાં આનંદે ઝૂલાવે.
ઘરની આધેડ સ્ત્રીઓ બેસી રુઈ તુણે;
ગદાધરતણી મીઠી વાતો બધી સુણે.
ક્યારેક તો ગદાધર સુણાવતો ગાન;
સુણીને અંતરે ઊઠે આનંદ-તોફાન.
તોફાન એ વ્યક્ત કરે હાસ્ય-કલનાદ;
મેલાં મનવાળા સુણી કરે બકવાદ.
અનુચિત બોલ કાઢે, શંકિત અંતર;
‘યુવતીઓ સાથે શું કરે છે ગદધર ?’
ઘરધણી સીતાનાથ બહેનોનો પિતા;
ગદાઈને જાણે ઇષ્ટ, પરમ દેવતા.
ભક્તિમાન, સુવિશ્વાસી, જઈ તેને કહે;
‘શું કરે છે ગદાધર બેસી તવ ગૃહે ?’
ગાલે દઈ હાથ સીતાનાથ કહે હસી;
જાણો નહિ, ગદાધર નિષ્કલંક શશી ?
જ્યાં સુધી એ બાળ રહે ઘરને આંગણે;
કરે ચિત્ત પ્રકાશિત આનંદકીરણે.
બાળક છે સાવ જાણે, બાળક-આકાર;
પવિત્ર મૂરતિ ઘણા ગુણોનો આધાર.
એમ સીતાનાથ ગુણો ગદાઈના ગાય;
ત્યાં તો બીજા પાંચ તેમાં આવીને જોડાય.
સર્વે મળી કરે મોટું ગુણ-પ્રકરણ;
કાને મીઠું ગદાઈનું ક્રીડા વિવરણ.
કોઈ કહે ભાઈસા’બ, અમારે જ ઘરે;
ગયે માસે ત્રણદિ’ કાઢ્યા’તા ગદાધર.
અમૃતભરેલી વાતો કરીને શ્રવણ;
રાજી થતાં ઘરતણાં નરનારીગણ.
ઝટ બીજો કહે, ‘અરે સુણો મારી વાત;
મારે ઘરે ગદાધર રહ્યો બે જ રાત.
આનંદની સીમા નહિ, વર્ણનથી બ્હાર;
ગદાઈ બેસે ત્યાં ભરાય્ આનંદબજાર.
પાછો જાય ત્યારે લાગે ઘરમાં અંધાર;
ગદાધર વિના જાણે સઘળું અસાર.’
ત્રીજોય તૈયાર કે’વા પોતાની કહાણી;
‘આવીયો ગદાઈ ત્યારે વેદના શમાણી.
ગુણમણિ-શિરોમણિ, નાનો ગદાધર;
દેખીને શમે છે તાપ, ઠરે છે અંતર.
ધનપુત્રનાશ શોકસંતાપકારણ;
ગદાઈ દર્શન કરે સર્વ નિવારણ.’
નિંદકો સુણી આ બધું, વાત પલટાવે;
‘જરા ઠઠ્ઠા કરી’ કહી વાતને ઊડાવે.
આકારે ગદાઈ ભલે છોકરાનો સાજ;
સર્વ રંગરસવિદ્, જાણે રસરાજ.
નારીઓના ખેલો પણ જાણતો ગદાઈ;
પાંચિકા-ખેલની સાક્ષી હજામડી બાઈ.
સ્ત્રીઓ સાથે ખેલ, ગેલ, હાસ્ય, પરિહાસ;
પ્રભુનો તેમાંય હતો ઘણો જ ઉલ્લાસ.
ક્યારેક બકુલફૂલ અલંકાર હાથે;
ગૂંથી પ્હેરે બાજુબંધ, સેંથો કાઢે માથે.
સાડી પ્હોળી કોરવાળી પ્હેરીને સુંદર;
કાંખે ઘડો રાખી જાય સીતાનાથ-ઘર.
બારણે સ્ત્રીઓને સ્વરે બોલાવે મધ્યમે;
‘ચાલો એલી પાણી લેવા, સૂરજ આથમે.’
ગદાઈને જોઈ ખીલી ઊઠી સર્વ નાર;
એક, બીજી, ત્રીજી, એમ બધી થૈ તૈયાર.
ન્હોતી જેને જળની જરૂર તેય વળી;
કાંખમાંહે કુંભ ઘાલી મંડળીમાં ભળી.
ચારે બાજુ રમણીઓ, વચ્ચે ગદાધર;
પ્રભુનું વદન ઢાંક્યું ઘૂંઘટ ભીતર.
પુરુષો બેઠેલા બધા ડેલી કેરે દ્વારે;
પાણીએ જવાના માર્ગ તણી બેય ધારે.
કોઈ ઓળખી ન શકે, પ્રભુ ગદાધર;
કાંખે કુંભ, જાય જળ લેવા સરોવર.
એવો ખેલ કરે પ્રભુ પાડોશણો સંગે;
પ્રભુલીલા સુણ્યે મન રહે શુદ્ધ રંગે.
વૃંદામાતા નામે એક બ્રાહ્મણની નારી;
પ્રભુને જમાડવામાં તેને પ્રીત ભારી.
દાળ-ભાત-શાક સારાં કરીને રંધન;
પ્રભુને ઘણીયે વાર આપે આમંત્રણ.
પ્રભુય સંતુષ્ટ ખાઈ બાઈની રસોઈ;
માગતા પોતે જો ભૂલી જતી વાર કોઈ.
જેની જેવી ઇચ્છા, તેહ પ્રભુ પૂરી કરે;
જેઓ નીચી જાત, દુ:ખ તેમને અંતરે.
ક્ષેમાબાઈ નામે એક નારી વણકર;
ઇચ્છે ખૂબ, નિજ ઘેર ખાય ગદાધર.
કહેવા હિંમત નહિ, બોલતાંય ડરે;
ઇચ્છા નિજ તેથી શાંખારીને વ્યક્ત કરે.
ભાગ્યવતી ભિક્ષામાતા ધની લુહારણ;
શાંખારી ને તેનું બેનતણું સગપણ.
અંતર્યામી વિશ્વસ્વામી પ્રભુ ગદાધર;
કળી ગયા બાઈ કેરું ભાવિક અંતર.
થતાંને મેળાપ પ્રભુ શાંખારીને પૂછે;
કહે છે શું પેલી બાઈ, હેતુ તેનો શું છે ?
હસીને શાંખારી બોલે, ‘જાણી ગયા તમો ?
શું શું લાવી દઉં બોલો પ્રીતે તમે જમો.’
પ્રભુદેવ બોલ્યા, અહીં વાટે ઘાટે ખાઉં ?
ના, ના, હું એ બાઈને ઘરે જમવાને જાઉં.
ભક્તના વત્સલ પ્રભુ પરે વારી જાઉં;
બ્રાહ્મણ થઈને કહે, શૂદ્ર-ઘરે ખાઉં.
નવ ચાલે જેહ વંશે શૂદ્રે આપી ધૂળે;
કડક આચાર, જેનો જન્મ એવે કુળે.
કરી ભંગ એ રિવાજ તણો વાર એક;
શૂદ્રનું ગ્રહણ કર્યું આઈએ લગારેક.
જાણતાં ને ક્રૂદ્ધ ચિત્તે દુર્વાસાની સમ;
પતિદેવે ચાખડી ઊઠાવી એકદમ.
ઉપાડીને દીધો પત્ની કેરી પીઠે માર;
એક બેથી નવ ચાલે, ઠોકી દરબાર.
એવે વંશે જન્મ લઈ મારા પ્રભુરાય;
બોલાવે જે પ્રેમ લાવી તેને ઘેર ખાય.
ઊડ્યો નાત જાત ભેદ, મનમાંય નાંઈ;
ભક્તવાંછાકલ્પતરુ ઠાકુર ગદાઈ.
શ્રીપ્રભુની બાળલીલા થયેલી જે રીતે;
સુણો મન રામકૃષ્ણ-પુરાણમાં પ્રીતે.
રમતમાં યોગાસન-પ્રદર્શન
જય જય રામકૃષ્ણ વાંછાકલ્પતરુ,
જય જય ભગવાન જગતના ગુરુ;
જય જય રામકૃષ્ણતણા ભક્તગણ,
યાચું રજ ચોટેલી એ સહુને ચરણ.
દેખો મન ખેલીયા જે બાળક ગદાઈ,
દેખવાને જોઈએ એની કૃપાકણી, ભાઈ !
જોયા વિના, લીલા નવ સમજી શકાય;
ચંદ્રનાં કિરણ જાણે ચંદ્રમાં સમાય.
અંતરની આંખો વિના જાણ કોણ કરે;
થાળી જેવો ચાંદો : પણ તેજ કેવું ઝરે !
ક્રમે ક્રમે વધે વય દિન પ્રતિદિન;
દેખાડે સહુને ખેલ ગદાઈ નવિન.
સમજી શકે ન કોઈ, રહસ્ય અપાર;
એક બે સિવાય : ત્રીજો ચિનુ ચૂડીકાર.
હવેથી શ્રીપ્રભુ, જેથી કોઈને ન કળે;
રહે ત્રણ ચાર દિ’ અજ્ઞાત કોઈ સ્થળે.
થતું ક્યાં ગમન, ને એ જાય કેવે ટાણે;
એ બધુંય ગુપ્ત, કોઈ કશું નવ જાણે.
લુપ્ત અગાઉનો ભાવ, જરા ન ઉલ્લાસ; 
ચિંતાતુર; મુખ જાણે ઉદાસ ઉદાસ.
બાળપણથી તે આજ સુધી નિરંતર;
રંગ, રસ, પરિહાસ કેટલો સુંદર.
ખેલીયા અત્યાર સુધી જેઓ નિજ પાસ;
તેઓ વાત કરે તોય બોલે નહિ ખાસ.
(ક્રમશ:)