પ્રાસંગિક : આભાર, કેન્સર… : શ્રી હિતેષભાઈ ગઢવી

(વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા દ્વારા ૧૯૩૩થી દર વર્ષે કેન્સર જેવા જીવલેણ રોગ વિશે લોકોને જાગૃત કરવા ૪થી ફેબ્રુઆરીએ ‘વિશ્વ કેન્સર દિવસ’ ઉજવવામાં આવે છે. આ રોગ બાબતે લોકોમાં ઘણી જ ગેરમાન્યતાઓ પ્રવર્તે છે. ‘કેન્સર એટલે કેન્સલ નહીં.’ યોગ્ય સારવાર, હકારાત્મક વિચારસરણી અને ઇષ્ટદેવ પ્રત્યેની અડગ આસ્થા તથા તેમાંથી પ્રાપ્ત થતાં મજબૂત મનોબળના સહારે કેન્સરનો જંગ પણ જીતી શકાય છે. આ જ વિષયને ઉજાગર કરતી શ્રીરામકૃષ્ણદેવના એક ભક્તની સંઘર્ષપૂર્ણ સ્વાનુભૂતિ ‘વિશ્વ કેન્સર દિવસ’ નિમિત્તે અહીં પ્રસ્તુત છે. – સં.)

પશુ-પંખી-માનવી બધાં જ જન્મીને જીવે છે, પરંતુ મનુષ્યનું મનુષ્યત્વ માત્ર જીવવામાં જ સમાઈ જતું નથી. જીવનનો કંઈક હેતુ છે અને જગતમાં માનવી જન્મે છે, તે આ હેતુ સિદ્ધ કરવા તથા માનવી મટી કંઈક વિશેષ થવા; પણ આવી સમજ પ્રત્યેક મનુષ્યમાં ઊગતી નથી. જીવનમાં કંઈ આઘાત લાગે, કોઈ ભારે દુ:ખ આવી પડે કે કોઈ સંતપુરુષ સાથે અથડાઈ જવાય ત્યારે આવી જીવન-પ્રેરણા પ્રાપ્ત થાય છે.

યુગનાયક સ્વામી વિવેકાનંદે (નરેને) પણ ઠાકુર શ્રીરામકૃષ્ણદેવને એક વાર કહેલું, ‘હું વિપદને સંપદ જાણીશ.’ વિપત્તિ-દુ:ખમાં જ પ્રભુનું સ્મરણ થાય છે. દુ:ખમાં જ જીવને પરમાત્માના શરણે જવાની ઇચ્છા થાય છે. જે દુ:ખમાં ઈશ્વરનું સ્મરણ થાય છે, એ જ તો ‘સાચું સુખ’ કહેવાય. શ્રીકૃષ્ણ જ્યારે દ્વારિકા જઈ રહ્યા હતા ત્યારે માતા કુંતીએ એમની પાસે માગ્યું કે હે જગતના ગુરુ! અમારાં જીવનમાં ડગલે ને પગલે સદા વિપત્તિઓ આવતી રહે, જેથી નારાયણનું સ્મરણ થાય.

આધ્યાત્મિક વાતાવરણમાં મારો ઉછેર થયો હોવાથી બાળપણથી જ શ્રીરામકૃષ્ણ-વિવેકાનંદ સાહિત્ય-વાંચનનો લાભ પ્રાપ્ત થયો. જૂનાગઢના ‘વિવેકાનંદ કેન્દ્ર’ની શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિઓ સાથે હું જોડાયેલો હોવાથી શિક્ષણ જેવા ઉમદા (most noble) વ્યવસાયમાં જ કારકિર્દી બનાવવાનાં સપનાં સેવતો હતો. આથી એમ.એ. બી.એડ.ની ડીગ્રી ખૂબ સારા ગુણાંક સાથે પ્રાપ્ત કરી અને અમદાવાદની એક નામાંકિત શૈક્ષણિક સંસ્થામાં ઉત્સાહભેર પ્રવેશ કર્યો, ત્યારે થોડા જ સમયમાં આ ક્ષેત્રની વરવી વાસ્તવિકતાનો સાક્ષાત્કાર થયો, જ્યાં મારાં આદર્શ-મૂલ્યો માત્ર એક મજાક બનીને રહી ગયાં. મારા પિતાજી એક આદર્શ ગાંધીવાદી શિક્ષક તથા સમાજસેવક હોવાથી ઘરમાં આર્થિક તંગી મોં ફાડીને બેઠી હતી. પરિવારના સભ્યો પણ મારા ભણતર પાછળ થયેલ ખર્ચ-રોકાણનું યોગ્ય વળતર મળવાની આશ માંડીને બેઠા હતા. આદર્શ અને વાસ્તવિકતા વચ્ચે મારા મનરૂપી કુરુક્ષેત્રમાં એક પ્રચંડ યુદ્ધ ખેલાઈ રહ્યું હતું. અંતે ઘરના સભ્યોના અતિ આગ્રહવશ અમદાવાદની એક પ્રતિષ્ઠિત કોર્પોરેટ (સ્ટર્લિંગ) હોસ્પિટલમાં નોકરી કરવા મજબૂર બન્યો. આર્થિક સ્થિતિ સામે આત્મ-સંતોષ (job-satisfaction) નો અર્થ બહુ પાછળ છૂટી ગયો.

પણ ક્યાં ખબર હતી કે આથી પણ આકરી ‘અગ્નિ-પરિક્ષા’ હજુ મારી રાહ જુએ છે! હોસ્પિટલના રૂટિન ચેક-અપ દરમિયાન કેન્સરનું નિદાન થયું. હવે હું પણ લડી લેવા તૈયાર હતો. આ અનિશ્ચિત જીવનમાં કોઈ વસ્તુ તો નિશ્ચિત થઈ! ચાલો, મરણને એક કારણ મળ્યું. જેને જિંદગીએ માર્યા હોય, તેને મૃત્યુનો શો ભય?

બાળપણમાં વાંચેલાં સ્વામી વિવેકાનંદનાં પુસ્તકો તથા શક્તિદાયી વિચારો આ મુશ્કેલીમાં દીવાદાંડી રૂપ બની રહ્યાં. જ્યારે પણ જીવનમાં મુશ્કેલીઓનાં કાળાં વાદળાં ઘેરાયાં હોય, કઈ દિશામાં જવું તેની કોઈ સૂઝ ન પડતી હોય, ત્યારે સ્વામીજીના વિચારો આપણું ચોક્કસ માર્ગદર્શન કરે છે. આ મારો અંગત અનુભવ છે. ગુરુદેવ ઠાકુર શ્રીરામકૃષ્ણદેવની કૃપાથી તથા સ્વામી નિખિલેશ્વરાનંદજી મહારાજશ્રીના પ્રેરણાથી મેં રાજકોટમાં શ્રીમત્‌ સ્વામી ગીતાનંદજી મહારાજ પાસેથી મંત્રદીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી, પરંતુ ત્યારે મંત્રદીક્ષાનું કોઈ વિશેષ માહાત્મ્ય સમજી શક્યો નહોતો. ‘ગુરુમંત્ર’માં કેટલી શક્તિ રહેલી છે તેની અનુભૂતિ મને મારી આ માંદગી દરમિયાન થઈ. કીમોથેરાપીની દવાની ગરમી અને એપ્રિલ-મે માસની સિવિલ હોસ્પિટલના પંખામાંથી હવાને બદલે વરસતી આગની ગરમી વચ્ચે ગુરુમંત્ર પરના અતૂટ વિશ્વાસના બળે જીવંત હતો. દવાના આકરા ડોઝ માથાના વાળને બાળી શક્યા, પરંતુ શ્રીરામકૃષ્ણદેવ પરની આસ્થાના પહાડને ઓગાળી શક્યા નહિ!

ઈશ્વર ઘણી વાર થપ્પડ મારીને આપણી પર કૃપા વરસાવે છે. કુદરતે આપણા માટે શું યોજના બનાવી છે, તેનો તાગ મેળવવો ક્યાં સહેલો છે! જીવનમાં આવતી નાની-મોટી નિષ્ફળતાઓથી હતાશ-નિરાશ થઈને વિષાદ-શોકની ઊંડી ગર્તા ભણી ધકેલાઈ જતાં યુવા ભાઈ-બહેનોને ખાસ કહેવાનું કે આપત્તિ-મુશ્કેલીઓ તો ‘પ્રભુનો પ્રસાદ’ છે. આપણી ચેતનાને જાગૃત કરવાનું માધ્યમ છે. દુ:ખ-મુશ્કેલીઓ સાથેની મિત્રતા આપણને આખરે આ જીવનનું પરમ ધ્યેય શું છે, તેના પર વિચારવા જરૂર મજબૂર કરશે. જીવનમાં આવેલી આ વિપત્તિએ મને મારા ગુરુદેવ શ્રીરામકૃષ્ણદેવનાં ચરણમાં શરણ પ્રાપ્ત કરવાનો અધિકારી બનાવ્યો.  નિષ્ફળતા-દુ:ખ-પીડાએ મને મારા જીવનના પરમ ધ્યેયને પામવા ભણી ગતિ કરવામાં ખૂબ સહાય કરી છે. કુદરતનો સંકેત મને સમજાવવા માટે… thank you, cancer……..