श्रृण्वन्तु विश्वे अमृतस्य पुत्रा आ ये धामानि दिव्यानि तस्थुः। वेदाऽहमेतं पुरुषं महान्तमादित्यवर्णं तमसः परस्तात्। तमेव विदित्वाऽतिमृत्युमेति नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय॥ શ્વેતાશ્વતર ઉપનિષદ (૨-૫, ૩-૮) “ઓ શાશ્વત[...]

વિશ્વધર્મ પરિષદ: સ્થળ: શિકાગો, ૧૧મી સપ્ટેમ્બર, ૧૮૯૩ અમેરિકાવાસી બહેનો અને ભાઈઓ, તમે આપેલા ભાવભર્યા અને સહૃદય સ્વાગતનો પ્રત્યુત્તર આપવા ઊભા થતાં મારા હૃદયમાં આજે અવર્ણનીય[...]

‘અમેરિકાનાં બહેનો અને ભાઈઓ’ આ સંબોધન સાથે સ્વામી વિવેકાનંદજીએ ૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૧૮૯૩ના રોજ શિકાગોની વિશ્વધર્મ-મહાસભામાં પોતાનું ભાષણ પ્રારંભ કર્યું અને તુરત જ મંચ પર બેઠેલા[...]

(૧૯મી સપ્ટેમ્બર, ૧૮૯૩ના રાજ શિકાગા વિશ્વધર્મ મહાસભામાં સ્વામી વિવેકાનંદે રજૂ કરેલ નિબંધમાંથી સંકલિત અંશો.) ઇતિહાસકાળ પહેલાંથી ચાલ્યા આવતા ત્રણ ધર્મો આજે જગતમાં પ્રચલિત છે -[...]

આજે સ્વામી વિવેકાનંદની શતાબ્દી - જન્મ જયંતી છે. એમના જન્મને આજે સો વર્ષ પૂરાં થયાં. તેઓ જીવ્યા તો બહુ ઓછું. ૪૦ વર્ષ પૂરાં નહોતાં થયાં[...]

સ્વામી વિવેકાનંદ આજના યુગના એક અદ્ભુત પ્રભાવશાળી ધર્મ-પુરુષ હતા. તેઓ જીવ્યા જ કેટલું? ચાળીસ વર્ષ પૂરા કરી ન શક્યા. છતાં એમણે ભારતની સંસ્કૃતિ ઉપર યુગાનુકૂલ[...]

સ્વામી વિવેકાનંદ સમર્થ સત્યદ્રષ્ટા હતા. એમની બુદ્ધિપ્રતિભા અસાધારણ હતી. પરંતુ એથી પણ ઉચ્ચતર એમનું હૃદય હતું. એમણે એક વખત બેલુરમઠના શિષ્યવૃંદને કહેલું કે કવચિત્ જો[...]

(સ્વામી વિવેકાનંદની ભારત પરિક્રમા અને એમણે શિકાગોમાં કરેલા ઉદ્બોધનની શતાબ્દીની ઊજવણી નિમિત્તે પ્રધાનમંત્રી શ્રી પી. વી. નરસિંહરાવે ૨૮મી ડિસેમ્બર 1992ના દિવસે કન્યાકુમારીમાં આપેલું ઉદ્દબોધન.) રાષ્ટ્રચેતના[...]

39 વર્ષની નાની વયે જેમણે દેહ છોડ્યો હતો એવા સ્વામી વિવેકાનંદ સમગ્ર ભારતની ચેતના ઉપર છવાઈ ગયા હતા અને આજે લગભગ નવ દાયકા થવા આવ્યા[...]

સો વરસ પહેલાની આ વાત છે. બહુ સૂકલડો નહિ તેમજ બહુ સ્થૂળકાય નહિ, મધ્યમ કદના બાંધાનો એક માનવી માથે જાડો ને ઘેરો એવો વીંટીયો વીંટી,[...]

ચારે બાજુ શાશ્વતીનું ગાન સંભળાવતો નીલરંગી સાગર લહેરાતો હતો અને ઉપર નીલરંગી આકાશ પોતાના અસીમ વિસ્તારની પ્રતીતિ કરાવતું ઝળુંબી રહ્યું હતું. આ અનંતતાની વચ્ચે એક[...]

(શ્રીમત્ સ્વામી વીરેશ્વરાનંદજી મહારાજ (૧૮૯૨-૧૯૮૫) રામકૃષ્ણ મઠ અને મિશનના દસમા પરમાધ્યક્ષ હતા. તેમણે શ્રીમા શારદાદેવી પાસેથી મંત્રદીક્ષા મેળવી હતી.) ભગવાન શંકરાચાર્યે તેમની બ્રહ્મસૂત્રની ટીકાના પ્રારંભમાં[...]

(શ્રીમત સ્વામી ગંભીરાનંદજી મહારાજ શ્રીરામકૃષ્ણ મઠ અને શ્રીરામકૃષ્ણ મિશનના અગિયારમા પરમાધ્યક્ષ હતા.) આવો, આપણે અવલોકન કરીએ: આચાર્ય સ્વામી વિવેકાનંદ કોલંબોથી કાશ્મીર સુધીની ભારતીય પ્રજાને શો[...]

(શ્રીમત્ સ્વામી ભૂતેશાનંદજી મહારાજ સમસ્ત રામકૃષ્ણ મઠ અને મિશનના પરમાધ્યક્ષ છે.) આંદોલનો ઘણી જાતનાં હોય છે. આપણું આંદોલન શ્રીરામકૃષ્ણ - વિવેકાનંદના વિચારોનો પ્રચાર-પ્રસાર કરવાનું છે.[...]

(શ્રીમત્ સ્વામી રંગનાથાનંદજી મહારાજ રામકૃષ્ણ મઠ અને મિશનના ઉપાધ્યક્ષ છે.) પૂર્વ અને પશ્ચિમ - બંનેના લોકોને સ્વામી  વિવેકાનંદના માનવતાવાદનો આ વિષય ખૂબ આકર્ષક લાગે છે[...]

(શ્રીમત્ સ્વામી ગહનાનંદ મહારાજ રામકૃષ્ણ મઠ અને મિશનના ઉપાધ્યક્ષ છે અને રામકૃષ્ણ યોગોદ્યાન મઠ, કાંકુરગાચ્છી, કલકત્તાના અધ્યક્ષ છે.) (૩૧મી મે, ૧૮૯૩ના રોજ વિશ્વધર્મપરિષદ માટે સ્વામી[...]

(રામકૃષ્ણ મઠ અને મિશનના જનરલ સેક્રેટરી શ્રીમત્ સ્વામી આત્મસ્થાનંદજી મહારાજે કલકત્તામાં તાજેતરમાં યોજાયેલ વિશ્વધર્મસભામાં ૧૯મી સપ્ટેમ્બરના રોજ સમાપન સત્રમાં આપેલ સ્વાગત પ્રવચન અહીં વાચકોના લાભાર્થે[...]

(શ્રીમત્ સ્વામી મુમુક્ષાનંદજી મહારાજ અદ્વૈત આશ્રમના અધ્યક્ષ અને રામકૃષ્ણ મઠના ટ્રસ્ટી છે.) આજે સમગ્ર વિશ્વમાં સ્વામી વિવેકાનંદની જયન્તી કે પુણ્યતિથિ સ્વયંસ્ફુરિત ઉત્સાહથી, ધામધૂમથી અને ભાવભરી[...]

(શ્રીમત્ સ્વામી પ્રભાનંદજી મહારાજ રામકૃષ્ણ મઠ અને મિશનના આસિ. સેક્રેટરી છે. તાજેતરમાં કલકત્તામાં યોજાયેલ વિશ્વધર્મપરિષદમાં ૧૯મી સપ્ટેમ્બરે તેમણે જે ભાષણ આપ્યું હતું તે વાચકાના લાભાર્થે[...]

૧૯મી સદીનું અમેરિકા: અઢારમી સદીની છેલ્લી પચ્ચીસીમાં અંગ્રેજોનું સંસ્થાન મટી અમેરિકા સ્વતંત્ર થયું ત્યાર પછીનાં સો વર્ષમાં વિજ્ઞાન અને ટૅકનૉલોજીએ હરણફાળ ભરી હતી. ઔદ્યોગિક ક્રાંતિની[...]

આપણે “માતૃશક્તિ” શબ્દનો અર્થ જોઈએ. ‘પુરુષ’ અને ‘સ્ત્રી’ બે શબ્દોથી તમે પરિચિત છો. ‘નર-નારી’ શબ્દો તમે જાણો છો. ‘માતા-પિતા’ શબ્દોને ઓળખો છો. પરંતુ ક્યાંક એક[...]

ખંડન ભવ-બંધન, જગ-વંદન વંદિ તોમાય; નિરંજન નરરૂપધર નિર્ગુણ ગુણમય. હે ભવબંધનનું ખંડન કરનાર, જગતના વંદનીય, હું તમને વંદન કરું છું. તમે નિરંજન નરરૂપ ધારણ કરેલ[...]

(રાગ માંડ - તાલ દાદરા) પ્રેમળ જ્યોતિ તારો દાખવી મુજ જીવન-પન્થ ઉજાળ. ધ્રુ૦ દૂર પડ્યો નિજ ધામથી હું ને ઘેરે ઘન અંધાર, માર્ગ સૂઝે નવ[...]

ધોમ ધખે ને ધરણી હાંફે, માડીનાં સુકાય દૂધ, અંતરના ઊકળાટ વધે ને ગરજી ઊઠે જુદ્ધ, ઓ રે! ગરજે કાળાં જુદ્ધ; અર્મીકૂપી લઈ ઘૂમી વળો ત્યારે[...]

(શિખરિણી સૉનેટ) હવે અંતે પાડ્યો પકડી રિપુ મારો અદીઠ, મેં; અરે, એ તો મારી મહીં જ, ઘરનો ચોર નીકળ્યો! પૃથુ પ્હાડોથીયે! તનુ તૃણથકી: તોય ટનનો![...]

હવે મને વહાલી છે પૂજાની ઓરડી: મેવા-મીઠાઈ મસ ચાખી લીધાં, હવે વહાલી છે શબરીની બોરડી; હવે મને વહાલી છે પૂજાની ઓરડી! ઝળહળતી રોશનીના જોયા ઝગારા,[...]

ઈશ આવીને આજ કહે કે માગ તે આપું; હૃદય, તને બાંધતાં સકળ બંધન કાપું; દેવતાના દરબારમાં ઊંચે આસને સ્થાપું. મૂરખ મારું કાળજું છતાં કાંઈ ન[...]

તમે હૃદય શા હતા જલત ભારતી માતના; સદા દ્રવત અંતરે અધિક, દૈન્યથી આપણા. હતા વલય તેજનું તિમિરઢંક આ દેશમાં; તમે પ્રણવમંત્રનો પ્રબળ નાદ પોતે હતા.[...]

આ નભ ઝૂક્યું તે કાનજી ને ચાંદની તે રાધા રે, આ સરવરજલ તે કાનજી ને પોયણી તે રાધા રે, આ બાગ ખીલ્યો તે કાનજી ને[...]

ફૂલો, વનો, દરિયાઓ શીતળ છે, મનોહર ને સુંદર છે, તેમાંથી સરરર કરતું હૃદયને ક્યાંક સ્પર્શે છે, કોઈ મર્માન્તક ઘાને પંપાળે છે તે, વાયુની થપકી જેવો[...]

એક કણ રે આપો, આખો મણ નહિ માંગું, એક કણ રે આપો, મારા રાજ! આખો રે ભંડાર મારો એ રહ્યો. એક આંગણું આપો, આખું આભ[...]

વિવેકાનંદને બોલાવશો મા... આવશે ખુદ (અનુકાવ્ય) બસ કરો, બોલાવશો મા! એમને ધરતી તણી આ ધૂળમાં, પાછા રજોટાવા તમે. હમણાં જ નિજહાથે જલાવેલી ચિતા પર, થાક[...]

પશ્ચિમની ચિત્રકળાની માફક ભારતીય ચિત્રકળા પદાર્થના માત્ર બહિર અંગનું આલેખન કરતી નથી; પરંતુ એથી કંઈક વિશેષ કરે છે. એ મૂળ પદાર્થનું આબેહૂબ ફોટો ચિત્ર નથી[...]

વિવેકાનંદના કંઠમાં, એમના પ્રવચનોમાં જાણે કે પ્રૉમેથિયસનો અગ્નિ ઝરતો હતો. આજે પણ તે શ્રોતાઓની સુષુપ્ત દિવ્ય ચેતનાને પ્રજ્વલિત કરી દે છે. રોમાં રોલાંએ લખ્યું છે:[...]

(૧૮૯૩ની શિકાગો ધર્મસભામાં જૈનધર્મના પ્રતિનિધિ શ્રી વીરચંદ ગાંધીએ કરેલ વ્યાખ્યાનોના થોડા અંશો અહીં રજૂ કરીએ છીએ.) હું તમને બધાને લાંબું સંભાષણ આપી તકલીફ નહિ આપું.[...]

અર્વાચીન ભારતની મહત્તા વિશે જ્યારે મનમાં વિચાર આવે છે ત્યારે તેને તે મહત્તા અર્પનાર ત્રણેક વિભૂતિઓનાં નામ સહેજે સ્મરણે ચઢે છે. તે ત્રણ વિભૂતિઓ છે[...]

પંદર વર્ષનો એક તરુણ પોતાના હસ્તે લખાયેલી પ્રતો લઈને પોતાની મા પાસે જાય છે. મા પ્રતો વાંચે છે. વાંચીને એ તો સ્તબ્ધ બની જાય છે.[...]

જૂનાગઢના ભક્ત કવિ નરસિંહ મહેતાએ ગૂજરાતમાં અને મેવાડની મહારાણી મીરાંએ રાજસ્થાનમાં કૃષ્ણભક્તિનો ધોધ વરસાવ્યો તે પહેલાં ગૂજરાત અને રાજસ્થાનમાં શિવ અને શક્તિની પૂજા જ વ્યાપક[...]

* શ્રીરામકૃષ્ણે એકવાર કહ્યું હતું: “એક દિવસ જોયું કે મારું મન સમાધિમાં થઈને જ્યોતિર્મય માર્ગ ઉપર થઈને ઊંચે ને ઊંચે જઈ રહ્યું છે. ચન્દ્ર, સૂર્ય[...]

(સ્વામી સત્યરૂપાનંદજી મહારાજ રામકૃષ્ણ મિશનના રાયપુર (મ. પ્ર.) કેન્દ્રના વડા છે.) સ્વામી વિવેકાનંદજીએ કહ્યું છે: “જેના દ્વારા ઈશ્વરનું દર્શન થઈ શકે એ ધર્મનો તાત્ત્વિક આધાર[...]

(સ્વામી હર્ષાનંદજી મહારાજ રામકૃષ્ણ મઠના બેંગ્લોર કેન્દ્રના અધ્યક્ષ છે.) લૉગફેલો કહે છે, “સંગીત એ માનવજાતિની વિશ્વવ્યાપી ભાષા છે.” તે દેવદૂતોની ભાષા હોવાનું કહેવાય છે. જેઈમ્સ[...]

સ્વામી વિવેકાનંદ બે માળીઓની વાત કરતા: એક ધનવાન માણસને ત્યાં બે માળી કામ કરતા. એમાંનો એક માળી ભારે આળસુ. તે ધનવાન માણસનાં બગીચામાં બિલકુલ કામ[...]

રામકૃષ્ણ મઠ અને મિશન દ્વારા સ્વામી વિવેકાનંદ શિકાગો ધર્મપરિષદ શતાબ્દી વર્ષની ઉજવણી રામકૃષ્ણ મઠ-મિશનના વડામથક દ્વારા કલકત્તાના નેતાજી ઈન્ડોર સ્ટેડિયમમાં ૧૧-૧૨ સપ્ટેમ્બર ’૯૩ અને ૧૮-૧૯[...]