Nature outside cannot give us any answer as to the existence of the soul, the existence of God, the eternal life, the goal of man, and all that. This mind is continually changing, always in a state of flux; it is finite, it is broken into pieces. How can nature tell of the Infinite, the Unchangeable, the Unbroken, the Indivisible, the Eternal? It never can. (Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. 3, Pg. 252)

आत्मा का अस्तित्व, ईश्वर का अस्तित्व, अनन्त जीवन, मनुष्यों का चरम लक्ष्य आदि प्रश्नों का उत्तर बाह्य प्रकृति नहीं दे सकेगी। यह मन सदा परिवर्तनशील है, मानो यह सदा बहता
जा रहा है। यह परिमित है, मानो इसके छोटे छोटे टुकड़े कर दिये गये हैं। यह प्रकृति किस प्रकार उस अनन्त, अपरिवर्तनशील, अखंड, अविभाज्य सनातन के विषय में कुछ कह सकती है? यह कदापि संभव नहीं।

આત્માનું અસ્તિત્વ, ઈશ્વરનું અસ્તિત્વ, અનંત જીવન, માનવીનું ધ્યેય વગેરે વિશે બાહ્ય પ્રકૃતિ આપણને કશો ઉત્તર આપી શકતી નથી. આ મન નિરંતર પરિવર્તન પામ્યા કરે છે, સર્વદા એ પ્રવાહની સ્થિતિમાં છે; એ સાન્ત છે અને અનેકધા વિભક્ત છે. અનંત, અવિકારી, અખંડ, અવિભાજ્ય, સનાતન આત્મા વિશે પ્રકૃતિ કેમ કરીને કંઈ કહી શકે ? કદી પણ એ કહી ન શકે… (સ્વામી વિવેકાનંદ ગ્રંથમાળા ભાગ. ૪ પૃ. ૧૩૭)

বাহ্য প্রকৃতি আত্মার অস্তিত্ব, ঈশ্বরের অস্তিত্ব, অনন্ত জীবন, মানবের চরম লক্ষ্য প্রভৃতি বিষয়ে আমাদের প্রশ্নের উত্তর দিতে অক্ষম। এই মনের সর্বদা পরিণাম হইতেছে, সর্বদাই যেন উহার প্রবাহ চলিয়াছে, উহা সসীম, উহা যেন খণ্ড খণ্ড ভাবে ভাঙ্গিয়া চুরিয়া যায়। উহা কিরূপে সেই অনন্ত অপরিবর্তনীয় অখন্ড অবিভাজ্য সনাতন বস্তুর সংবাদ দিবে? কখনই দিতে পারে না।

ఆత్మ ఉనికినిగూర్చి, భగవంతుని ఉనికినిగూర్చి జీవితం నిత్యత్వాన్ని గూర్చి, మానవుని పరమావధినిగూర్చి, ఇంకా ఇలాంటి విషయాలను గురించి, బాహ్య ప్రకృతి మనకేమీ సమాధానం చెప్పజాలదు. మానవమనస్సు నిరంతరం మారేది, ఎప్పుడూ చంచలం. దానికి పరిమితి ఉంది. ఖండఖండాలుగా తెగిపోయేది. అది అనంతమై నిర్వికారమై, అఖండమై అభేద్యమై, శాశ్వతమైన బ్రహ్మమును గూర్చి ప్రకృతి ఎలా తెలుపగలుగుతుంది? అది దానికెన్నడూ సాధ్యం కాదు.

ବାହ୍ୟ ପ୍ରକୃତି ଆମମାନଙ୍କୁ ଆତ୍ମାର ଅସ୍ତିତ୍ଵ, ଈଶ୍ବରଙ୍କର ଅସ୍ଥିତ୍ର, ଅନନ୍ତ ଜୀବନ ଓ ମାନବର ଚରମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରଭୃତି ବିଷୟରେ କୌଣସି ଉତ୍ତର ଦେଇପାରେ ନାହିଁ । ଏହି ମନର ସର୍ବଦା ପରିଣାମ ହେଉଛି, ସର୍ବଦା ଯେପରି ଏହାର ପ୍ରବାହ ଚାଲିଛି, ଏହା ସସୀମ; ଏହା ଯେପରି ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ । ଏହା କିପରି ସେହି ଅନନ୍ତ, ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ, ଅଖଣ୍ଡ, ଅବିଭାଜ୍ୟ, ସନାତନ ବସ୍ତୁର ସମ୍ବାଦ ଦେବ ? କେବେହେଲେ ଦେଇପାରେ ନାହିଁ ।