We cannot do without the world outside India; it was our foolishness that we thought we could, and we have paid the penalty by about a thousand years of slavery. That we did not go out to compare things with other nations, did not mark the workings that have been all around us, has been the one great cause of this degradation of the Indian mind. (Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. 3, Pg. 272)
भारत का बाहर के देशों से सम्बन्ध जोड़े बिना हमारा काम नहीं चल सकता | किसी समय हम लोगों ने जो इसके विपरीत सोचा था, वह हमारी मूर्खता मात्र थी और उसीकी सज़ा का फल है कि हज़ारों वर्षों से हम दासता के बन्धनों में बँध गये हैं | हम लोग दूसरी जातियों से अपनी तुलना करने के लिए विदेश नहीं गये और हमने संसार की गति पर ध्यान रखकर चलना नहीं सीखा । यही है भारतीय मन की अवनति का प्रधान कारण ।
ભારતની બહારના વિશ્વ સિવાય આપણને ચાલે એમ નથી. આપણે ચલાવી શકીશું એમ ધાર્યું એ આપણી મૂર્ખાઈ હતી અને એનો દંડ આશરે એક હજાર વરસની ગુલામી રૂપે આપણે ભરવો પડ્યો છે. દેશની બહાર જઈને બીજી પ્રજાઓ સાથે આપણી તુલના કરી નહીં, આપણી આસપાસ ચાલી રહેલી પ્રવૃત્તિઓને લક્ષમાં લીધી નહીં, એ ભારતીય માનસના પતનનું એક મહાન કારણ છે.
ভারতের বাহিরের দেশগুলির সহিত আমাদের সংস্রব না রাখিলে চলিবে না । আমরা যে একসময়ে অপরের সহিত সংস্রব না রাখিবার কথা ভাবিয়াছিলাম, তাহা শুধু আমাদের নির্বুদ্ধিতা; আর তাহারই শাস্তিস্বরূপ আমরা সহস্র বৎসর যাবৎ দাসত্বশৃঙ্খলে বদ্ধ রহিয়াছি। আমরা যে অন্যান্য জাতির সহিত নিজেদের তুলনা করিবার জন্য বিদেশে যাই নাই, আমরা যে জগতের গতি লক্ষ্য করিয়া চলিতে শিখি নাই, ইহাই ভারতীয় মনের অবনতির এক প্রধান কারণ।
బయటి ప్రపంచంతో సంబంధంలేకుండా మనకు జరుగదు. అలా జరుగగలదని ఇన్నాళ్లూ మూఢులమై భావించాం. అందుకు ప్రాయశ్చిత్తంగా, వేయేళ్లు బానిసతనం అనుభవించాం. మనం వెలుపలికిపోయి మన అనుభవాలను ఇతరుల అనుభవాలతో పోల్చి చూచుకొనకపోవడం, మన చుట్టూ ఏమి జరుగుతోందో గుర్తించకుండా వుండడం, మన బుద్ధి భ్రష్టమై పోవడానికి గొప్పకారణం.
ଭାରତେତର ଦେଶ ସମୂହ ସହିତ ଆମମାନଙ୍କର ସମ୍ବନ୍ଧ ନ ରଖେଲେ ଚଳିବ ନାହିଁ । ଆମେ ଯେ ଏକ ସମୟରେ ତାହା ଭାବିପାରି ନ ଥୁଲୁ, ତାହା ଆମର ନିର୍ବୋଧତା ମାତ୍ର, ଆଉ ତାହାରି ଶାସ୍ତିସ୍ୱରୂପ ଆମେ ସହସ୍ର ବର୍ଷ ଧରି ଦାସତ୍ଵ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଆବଦ୍ଧ ରହିଛୁ । ଆମେ ଯେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜାତି ସହିତ ନିଜକୁ ତୁଳନା କରିବା ପାଇଁ ବିଦେଶକୁ ଯାଇ ନାହୁଁ, ଆମେ ଯେ ଜଗତର ଗତି ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଚଳିବାକୁ ଶିଖ୍ ନାହୁଁ, ଏହା ହିଁ ଭାରତୀୟ ମନର ଅବନତିର ଏକ ପ୍ରଧାନ କାରଣ ।