The Jnanis hold Bhakti to be an instrument of liberation, the Bhaktas look upon it both as the instrument and the thing to be attained. … Each seems to lay a great stress upon his own peculiar method of worship, forgetting that with perfect love true knowledge is bound to come even unsought, and that from perfect knowledge true love is inseparable. (Complete Works of Swami Vivekananda, v. 3 pg. 34)

ज्ञानी की दृष्टि में भक्ति मुक्ति का एक साधन मात्र है, पर भक्त के लिए वह साधन भी है और साध्य भी। … ज्ञानी और भक्त, दोनों ही अपनी अपनी साधना-प्रणाली पर विशेष ज़ोर देते हैं; वे यह भूल जाते हैं कि पूर्ण भक्ति के उदित होने से पूर्ण ज्ञान बिना माँगे ही मिल जाता है और इसी प्रकार पूर्ण ज्ञान के साथ पूर्ण भक्ति भी अभिन्न है।

જ્ઞાની માટે ભક્તિ એ મોક્ષનું એક સાધન માત્ર છે, જ્યારે ભક્તની દૃષ્ટિમાં તે સાધન છે અને સાધ્ય પણ છે. … દરેક સાધક પોતાની ઉપાસના પદ્ધતિ ઉપર ભાર મૂકતો દેખાય છે; પણ તે ભૂલી જાય છે કે સાધક ન માગે તો પણ, પરા-ભક્તિ સાથે પૂર્ણ જ્ઞાન આવશે જ; એટલે કે પૂર્ણ જ્ઞાન અને પરા-ભક્તિ અભિન્ન છે. (સ્વામી વિવેકાનંદ ગ્રંથમાળા ભાગ. ૩ પૃ. ૪)

জ্ঞানীরা ভক্তিকে মুক্তির উপায়মাত্র বলিয়া বিস্বাস করেন, কিন্তু ভক্তেরা উহাকে উপায় ও উদ্দেশ্য একধারে দুই-ই মনে করিয়া থাকেন। প্রত্যেকেই যেন নিজ নিজ সাধন-প্রণালীর উপর ঝোঁক দিয়া থাকেন। তাঁহারা ভুলিয়া যান – প্রকৃত জ্ঞান অযাচিত – হইলেও পূর্ণ ভক্তির সহিত আসিবেই আসিবে, আর পূর্ণ জ্ঞানের সহিত প্রকৃত ভক্তিও অভিন্ন।

జ్ఞానులు భక్తిని మోక్ష సాధనగా పరిగణిస్తారు; భక్తులైతే భక్తే సాధనమనీ సాధ్యమనీ భావిస్తారు.’ కోరకపోయినా పరిపూర్ణమైన భక్తి వెంట యథార్థమైన జ్ఞానం కలిగి తీరుతుందన్న సంగతిని, పరిపూర్ణమైన జ్ఞానం నుంచి నిజమైన భక్తి వేరుపరుపరానిదనే సత్యాన్ని’ మరిచి ఒక్కొక్కడూ విచిత్రమైన తన ఉపాసనా పద్ధతే మోక్షద్వారమని చాటుతుంటాడు.

Total Views: 268
Bookmark (0)
ClosePlease login