You can never know yourself except as objectified. When we mistake one thing for another, we always take the thing before us as the real, never the unseen; thus we mistake the object for the subject. The Atman never becomes the object.
Mind is the internal sense, the outer senses are its instruments. In the subject is a trifle of the objectifying power that enables him to know “I am”; but the subject is the object of its own Self, never of the mind or the senses.
You can, however, superimpose one idea on another idea, as when we say, “The sky is blue”, the sky itself being only an idea. Science and nescience there are, but the Self is never affected by any nescience.

स्वयं अपने को विषय बनाये बिना तुम कभी भी अपने को नहीं जान सकते। जब हम एक वस्तु को दूसरी समझ लेते हैं, तब हम सदैव अपने सम्मुख प्रस्तुत वस्तु को ही सत्य मानते हैं, अदृश्य वस्तु को नहीं; इस प्रकार हम विषय को विषयी समझ लेते हैं। किन्तु आत्मा कभी भी विषय नहीं होती।
मन है अन्तरिन्द्रिय, और सब बहिरिन्द्रियाँ उसीकी यन्त्रस्वरूप हैं। विषयी में बहिःप्रक्षेप शक्ति (Objectifying Power) विद्यमान है—इसीलिए वह ‘मैं हूँ’, इस प्रकार अपने को जान पाता है। किन्तु वह आत्मा या विषयी अपना ही विषय है, मन या इन्द्रियों का नहीं।
फिर भी हम एक भाव (idea) का एक दूसरे भाव पर अभ्यास कर सकते हैं; उदाहरणार्थ हम कहते हैं, ‘आकाश नीला हैं’, किंतु आकाश स्वयं एक भाव या प्रत्यय मात्र है। विद्या और अविद्या दोनों हैं, किन्तु आत्मा कभी भी अविद्याच्छन्न नहीं होती।

જ્ઞેય બનાવ્યા સિવાય તમે પોતાને જોઈ શકો જ નહીં. જ્યારે આપણે એક ચીજને બીજી તરીકે સ્વીકારી લેવાની ભૂલ કરીએ છીએ ત્યારે આપણે જે ચીજ આપણી પાસે છે તેને જ સાચી લેખી લઈએ છીએ, જે અદૃષ્ટ છે તેને કદાપિ સાચી લેખતા નથી. આ રીતે આપણે જ્ઞેય પદાર્થને જ્ઞાતા ગણી લેવાની ભૂલ કરીએ છીએ. આત્મા કદીય જ્ઞેયપદાર્થ બનતો નથી.
મન એ આંતર ઇંદ્રિય છે, બહારની ઇંદ્રિયો તેનાં સાધનો છે. જ્ઞાતામાં જ્ઞેયત્વ ઉત્પન્ન કરવાની થોડી શી શક્તિ છે તેથી તે ‘હું છું’ એમ જાણી શકે છે; પરંતુ જ્ઞાતા પોતે પોતાનો જ જ્ઞેય છે, મન કે ઇંદ્રિયોનો કદી નહીં.
તો પણ તમે એક વિચારનો બીજા વિચાર પર અધ્યારોપ કરી શકો. જેમ કે આપણે કહીએ છીએ કે ‘આકાશ ભૂરું છે.’ અહીં આકાશ પોતે માત્ર એક વિચાર જ છે. વિદ્યા અને અવિદ્યા બંને છે; પણ આત્માને અવિદ્યાથી કંઈ અસર થતી નથી.

তুমি নিজেকে বাইরে বিষয়রূপে প্রক্ষেপ না ক’রে কখনও নিজেকে জানতে পার না। ভ্রান্তির অবস্থায় আমাদের সামনের বস্তুগুলোকেই আমরা সত্য বলে মনে করি, অদৃষ্ট বস্তুকে কখনও সত্য বলে আমাদের বোধ হয় না। এইরূপে আমরা বিষয়কে (object) বিষয়ী (subject) বলে ভুল করে থাকি। আত্মা কিন্তু কখনও বিষয় (object) হন না।
মনে হচ্ছে অন্তঃকরণ বা অন্তরিন্দ্রিয়, আর বহিরিন্দ্রিয়গুলি তারই যন্ত্রস্বরূপ। বিষয়ীতে কিঞ্চিৎ পরিমাণে বহিঃপ্রক্ষেপশক্তি (objectifying power) আছে—তার দ্বারাই তিনি জানতে পারেন, ‘আমি আছি’। কিন্তু সেই আত্মা বা বিষয়ী নিজেরই বিষয়—মন বা ইন্দ্রিয়ের বিষয় নন।
তবে আমরা একটা ভাবকে (idea) আর একটা ভাবের উপর অধ্যাস করতে পারি—যেমন আমরা যখন বলি, ‘আকাশ নীল’—আকাশটা একটা ভাবমাত্র… বিদ্যা ও অবিদ্যা বা জ্ঞান ও অজ্ঞান—এই দুই নিয়ে জগৎ, কিন্তু আত্মা কোন কালে অবিদ্যায় আচ্ছন্ন হয় না।

మనోగోచరం చేసుకోవటంతోనే తప్ప నిన్ను నువ్వెన్నటికీ ఎరుగలేవు. ఒక వస్తువును మరొక వస్తువుగా భ్రమించేటప్పుడు మనం యథార్థంగా తీసుకొనేది. ప్రత్యక్షంగా వున్నదాన్నే, పరోక్షంగా వున్నదాన్ని తీసుకోం. ఇలా మనం విషయాన్ని విషయిగా భ్రమిస్తున్నాం. ఆత్మ ఎప్పుడూ విషయం కాదు. మనస్సు అంతరింద్రియం, బాహ్యేంద్రియాలు తదుపకరణాలు. ‘నేను ఉన్నాను’ అని గ్రహించ సమర్ధుణ్ణి చేసే విషయీకరణ శక్తిలేశం విషయిలో వుంది; కాని విషయి స్వయంగా తనకే విషయమవుతూందే కాని ఎన్నడూ మనస్సుకుగాని, ఇంద్రియాలకుగాని విషయ మవటం లేదు. “ఆకాశం నీలంగా వుంది” అనేటప్పుడు ఆకాశమే, ఒక భావమాత్రం. అలాగే ఒక భావం మీద మరో భావాన్ని ఆరో పించగలుగుతున్నావు అంతే.