It was once remarked to me, “How difficult it is to ascertain the name of any writer in India”, to which I replied, “That is the Indian idea.” Indian writers are not like modern writers who steal ninety per cent of their ideas from other authors, while only ten per cent is their own, and they take care to write a preface in which they say, “For these ideas I am responsible”. (Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. 3, Pg. 274)
किसी ने प्रसंगवशात् मुझसे कहा था, ‘भारत के किसी प्राचीन ग्रन्थकार का नाम ढूँढ़ निकालना कितना कठिन काम है!” इसपर मैंने यह उत्तर दिया कि यही भारतीयों का स्वभाव है। भारत के लेखक आजकल के लेखकों जैसे नहीं थे, जो ग्रन्थों का ९0 फ़ीसदी भाव दूसरे लेखकों से साफ़ उड़ा लेते हैं और जिनका अपना केवल दशमांश होता है, किन्तु तो भी जो ग्रन्थारम्भ में भूमिका लिखते हुए यह कहते नहीं चूकते कि इन मत- मतान्तरों का पूरा उत्तरदायित्व मुझ पर है।
એકવાર મારી પાસે એવો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો : ‘ભારતમાં કોઈપણ લેખકનું નામ નક્કી કરવું એ અતિશય મુશ્કેલ કાર્ય છે !’ મેં એને જવાબ આપ્યો : ‘આ જ ભારતીયોનો સ્વભાવ છે.’ ભારતીય લેખકો આધુનિક લેખકો જેવા નથી; આધુનિક લેખકો નેવું ટકા બીજા લેખકોના વિચારોમાંથી ચોરે છે, જ્યારે પોતાના માત્ર દસ ટકા જ હોય છે; અને છતાં પ્રસ્તાવનામાં લખવાની કાળજી રાખે છે કે, ‘આ બધા વિચારોની જવાબદારી મારી છે.’
আমার নিকট একবার কথাপ্রসঙ্গে কেহ বলিয়াছিল, ‘ভারতীয় কোন প্রাচীন গ্রন্থকারের নাম আবিষ্কার করা কি কঠিন ব্যাপার!’ ঐ কথায় আমি উত্তর দিই, ইহাই ভারতীয় ভাব।’ তাঁহারা আধুনিক গ্রন্থকার গণের মত ছিলেন না। আধুনিক গ্রন্থকার অন্যান্য লেখকের গ্রন্থ হইতে শতকরা নব্বই ভাগ চুরি করে, শতকরা দশভাগমাত্র তাহার নিজস্ব, কিন্তু গ্রন্থারম্ভে একটি ভূমিকা লিখিয়া পাঠককে বলিতে ভুলে না, ‘এই-সকল মতামতের জন্য আমিই দায়ী।’
“భారతదేశంలో గ్రంథకర్తల పేర్లను తెలిసి కోవడం చాలా కష్టం” అని ఒకరు నాతో అన్నారు. “అదే భారతీయుని ఉద్దేశ్యం” అని నేనన్నాను. ప్రాచీన భారతీయ గ్రంథకర్తలు ఆధునికులలాగా తాము ప్రకటించే విషయాలలో నూటికి తొంబయివంతున ఇతర గ్రంథాల నుండి దొంగలిస్తూ, పైగా సిగ్గులేక “ఈ భావాలన్నీ నావే’ అని ఉపోద్ఘాతాలు వ్రాసికొంటూండేవారు కారు.
ମୋ ନିକଟରେ ଥରେ କଥା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କେହି କହିଥିଲେ, ‘କୌଣସି ଭାରତୀୟ ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥକାରଙ୍କ ନାମ ଆବିଷ୍କାର କରିବା କି କଠିନ ବିଷୟ !’ ମୁଁ ଏହି କଥାର ଉତ୍ତର ଦେଲି, ‘ଏହା ଭାରତର ଭାବସଙ୍ଗତ ।’ ସେମାନେ ଆଧୁନିକ ଗ୍ରନ୍ଥକାରଗଣଙ୍କ ପରି ନ ଥିଲେ—ଯେଉଁମାନେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥକାରଗଣଙ୍କ ନିକଟରୁ ସେମାନଙ୍କର ଗ୍ରନ୍ଥର ଶତକଡ଼ା ନବେ ଭାଗ ଚୋରି କରିଛନ୍ତି । ଶତକଡ଼ା ଦଶଭାଗ ମାତ୍ର ସେମାନଙ୍କର ନିଜସ୍ବ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ଗ୍ରନ୍ଥାରମ୍ଭରେ ଗୋଟିଏ ଭୂମିକା ଲେଖ୍ ପାଠକଙ୍କୁ କହିବା ପାଇଁ ଭୁଲନ୍ତ ନାହିଁ ଯେ, ‘ଏହି ସମସ୍ତ ମତାମତ ପାଇଁ ମୁଁ ଦାୟୀ ।’