…there may be times in the lives of sages when the human mind transcends as it were its own limitations, when man goes even beyond nature, to the realm of which the Shruti declares, “whence words fall back with the mind without reaching it” … There the human soul transcends all limitations, and then and then alone flashes into the human soul the conception of monism: I and the whole universe are one; I and Brahman are one. (Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. 3, Pg. 281)

…महापुरुषों के जीवन में वह समय आ सकता है, जब जीवात्मा अपने सब बंधनों से अतीत होकर, प्रकृति के परे, उस सर्वातीत प्रदेश में चला जाता है, जिसके बारे में श्रुति कहती है … मन के साथ वाणी जिसे न पाकर लौट आती है।’… तभी जीवात्मा सारे बन्धनों को पार कर जाता है, तभी, केवल तभी उसके हृदय में अद्वैतवाद का यह मूल तत्त्व प्रकाशित होता है कि समस्त संसार और में एक हूँ, मैं और ब्रह्म एक हूँ।

…ઋષિઓનાં જીવનમાં એવા પ્રસંગો હોઈ શકે છે જ્યારે માનવમન જાણે કે પોતાની મર્યાદાથી પર જાય, જ્યારે મનુષ્ય પ્રકૃતિથી પણ પર જાય, એવા પ્રદેશમાં એ પહોંચે કે જેનું વર્ણન કરતાં વેદ કહે છે: …‘વાણી ને મન જ્યાં પહોંચ્યા વિના પાછાં વળે છે.’ … એ અવસ્થાએ પહોંચતાં માનવ આત્મા બધી મર્યાદાઓ વટાવી જાય છે, ત્યારે અને ત્યારે જ તેનામાં અદ્વૈતભાવના પ્રગટે છે કે હું અને આખું વિશ્વ એક છીએ, હું અને બ્રહ્મ એક છીએ… (સ્વામી વિવેકાનંદ ગ્રંથમાળા ભાગ ૪ પૃ. ૧૯૦)

…মহাপুরুষগণের জীবনে কখনও কখনও এমন সময় আসিতে পারে, যখন জীবাত্মা তাহার সমুদয় বন্ধন অতিক্রম করিয়া প্রকৃতির পারে চলিয়া যায়—সেই সর্বাতীত প্রদেশে চলিয়া যায়, যাহার সম্বন্ধে শ্রুতি বলিয়াছেনঃ ‘যতো বাচো নিবর্তন্তে অপ্রাপ্য মনসা সহ। ‘ন.তত্ৰ চক্ষুৰ্গচ্ছতি ন বাগ্ গচ্ছতি নো মনঃ।’ ‘নাহং মন্যে সুবেদেতি নো ন বেদেতি বেদ চ।’ তখনই জীবাত্মা সমুদয় বন্ধন অতিক্রম করে; তখনই, কেবল তখনই তাহার হৃদয়ে অদ্বৈতবাদের মূলতত্ত্ব—আমি ও সমগ্র জগৎ এক, আমি ও ব্রহ্ম এক—এই ভাব উদিত হয়।

…మానవబుద్ది తన హద్దులనుదాటి ప్రకృతిని కూడ దాటి, “ఆ చోటును చేరజాలక, వాక్కు మనస్సుతో సహా వెనక్కి తిరిగి వస్తుంది” అని శ్రుతిలో వర్ణించబడ్డ క్షేత్రాలు చేరే సమయాలు, మహాపురుషుల జీవితా ఒక్కొక్కసారి రావచ్చు. మనిషి ఆత్మ ఇలా పరిమితుల నన్నిటినీ అతిక్రమించిన క్షణంలోనే “నేనూ, ఈ విశ్వమూ ఒక్కటే” “నేనూ, బ్రహ్మమూ ఒక్కటే” అనే అద్వైత భావం అతని’ ఆత్మలో మెరుపులాగా, తళుక్కుమంటుంది.

ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ କେବେ କେବେ ଏପରି ସମୟ ଆସିପାରେ, ଯେତେବେଳେ ଜୀବାତ୍ମା’ ତାହାର ସମସ୍ତ ବନ୍ଧନ ଅତିକ୍ରମ କରିଯାଏ, ଯେତେବେଳେ ସେ ପ୍ରକୃତିକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ଚାଲିଯାଏ, ସେହି ସର୍ବାତୀତ ପ୍ରଦେଶକୁ ଚାଲିଯାଏ, ଯାହା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଶ୍ରୁତି କହିଛନ୍ତି ‘ମନ ସହିତ ବାକ୍ୟ ଯାହାକୁ ନ ପାଇ ଫେରିଆସେ ।’ … ସେତେବେଳେ ହିଁ ଜୀବାତ୍ମା ସମସ୍ତ ବନ୍ଧନ ଅତିକ୍ରମ କରେ, ସେତେବେଳେ ହିଁ ତା’ର ହୃଦୟରେ ଅଦ୍ୱୈତବାଦର ମୂଳତତ୍ତ୍ବ—‘ମୁଁ ଓ ସମଗ୍ର ଜଗତ ଏକ’, ‘ମୁଁ ଓ ବ୍ରହ୍ମ ଏକ’—ଉଦିତ ହୁଏ ।