The problems in India are more complicated, more momentous, than the problems in any other country. Race, religion, language, government—all these together make a nation. The elements which compose the nations of the world are indeed very few, taking race after race, compared to this country. (Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. 3, Pg. 286)

किसी भी दूसरे देश की अपेक्षा भारत की समस्याएँ अधिक जटिल और गुरुतर हैं। जाति, धर्म, भाषा, शासन-प्रणाली – ये ही एक साथ मिलकर एक राष्ट्र की सृष्टि करते हैं। यदि एक एक जाति को लेकर हमारे राष्ट्र से तुलना की जाय तो हम देखेंगे कि जिन उपादानों से संसार के के दूसरे राष्ट्र संगठित हुए हैं, वे संख्या में यहाँ में के उपादानों से कम हैं।

অন্যান্য দেশের সমস্যাসমূহ অপেক্ষা এদেশের সমস্যা জটিলতর, গুরুতর। জাতির অবান্তর বিভাগ, ধর্ম, ভাষা, শাসনপ্রণালী—এই সমুদয় লইয়াই একটি জাতি গঠিত। যদি একটি একটি করিয়া জাতি লইয়া এই জাতির সহিত তুলনা করা যায়, তবে দেখা যাইবে— অন্যান্য জাতি যে-সকল উপাদানে গঠিত, সেগুলি অপেক্ষাকৃত অল্প। (5.140)

భారతదేశ సమస్యలు ఇతర దేశాల సమస్యలకంటే చాలా చిక్కైనవి. అంతే కాదు. ప్రముఖమైనవికూడ. సంఘం, మతం, భాష, పరిపాలన ఇవన్నీ కలిసి జాతి అనే పేరుతో వుంటుంది. మన జాతితో పోల్చి చూస్తే ప్రపంచంలోని ఇతర జాతుల నిర్మాణవైచిత్య్రం నిజంగా అత్యల్పమనవచ్చు. (6.178)

બીજા કોઈ પણ દેશની સમસ્યાઓ કરતાં ભારતની સમસ્યાઓ વધારે ગૂંચવાડા ભરેલી અને વધુ મહત્ત્વની છે. પ્રજા, ધર્મ, ભાષા, રાજસત્તા, આ બધું મળીને રાષ્ટ્ર બને છે. એક પછી એક પ્રજાઓને લઈએ તો આપણા દેશની સરખામણીએ દુનિયાની અન્ય પ્રજાઓને રચનારાં તત્ત્વો બહુ જ ઓછાં છે.