We find that pleasures and pains are very common and oft-recurring feelings in our lives. When a man feels pain because he has not wealth or some such worldly thing, he is giving a wrong direction to the feeling. Still pain has its uses. Let a man feel pain that he has not reached the Highest, that he has not reached God, and that pain will be to his salvation. (Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. 3, Pg. 78)
हम देखते हैं कि हमारे जीवन में सुख और दु:ख सर्वदा लगे ही रहते हैं। जब कोई मनुष्य धन अथवा अन्य किसी सांसारिक वस्तु के अभाव से दुःख अनुभव करता है, तो वह अपनी भावनाओं को ग़लत मार्ग पर ले जाता है। फिर भी, दुःख की भी उपयोगिता है। यदि मनुष्य इस बात के लिए दु:ख करने लगे कि अब तक उसे परमात्मा की प्राप्ति नहीं हुई, तो वह दुःख उसकी मुक्ति का हेतु बन जायगा।
આપણે જોઈએ છીએ કે સુખ અને દુઃખ સાવ સામાન્ય છે અને આપણી જિંદગીમાં વારંવાર અનુભવાતી લાગણીઓ છે. જ્યારે ધન અથવા એવી કોઈ સાંસારિક વસ્તુ પોતાની પાસે ન હોય અને તે માટે તેને દુઃખ થાય ત્યારે મનુષ્ય પોતાની લાગણીને ખોટી દિશાએ વાળે છે. તેમ છતાં દુઃખનો પણ ઉપયોગ હોય છે. મનુષ્ય પરમોચ્ચ ધ્યેયે પહોંચ્યો નથી, ઈશ્વરને તે પ્રાપ્ત કરી શક્યો નથી, માટે તેને દુઃખ અનુભવવા દો; આ દુઃખ તેની મુક્તિનું કારણ બનશે. (સ્વામી વિવેકાનંદ ગ્રંથમાળા ભાગ. 3 પૃ. 120)
ফল অনুসারে আমাদের সমুদয় মনোভাবকে দুই ভাগে বিভক্ত করা যায় — সুখ ও দুঃখ; শেষোক্ত মনোভাবকে কি করিয়া উচ্চাভিমুখী করা যায়, তাহা ভাবিয়া সাধক দিশেহারা হন। কিন্তু ভক্তিযোগ শিক্ষা দেয়—ইহা সত্য-সত্যই সম্ভব । দুঃখের প্রয়োজনীয়তা আছে। বিষয় বা ধন লাভ করিতে না পারিয়া যখন কেহ দুঃখ পায়, তখন দুঃখবৃত্তিকে ভুল পথে চালিত করা হইতেছে। ‘কেন আমি সেই পরম পুরুষকে লাভ করিতে পারিলাম না? কেন আমি ভগবানকে পাইলাম না?’ এই বলিয়া যদি কেহ যন্ত্রণায় অস্থির হয়, তবে সেই যন্ত্রণা তাহার মুক্তির কারণ হইবে।
సుఖదుఃఖాలు సర్వజనసామాన్యాలనీ, తరచు ఎల్లరకు, ఎల్లవేళల కలుగుతునే వుంటుందనీ మనం ఎరుగుదుం. సిరిసంపదలు లేవనో, మరి ఏఐహిక వస్తువు లభించలేదనో ఎవరైనా వేదన పడుతూంటేతన వేదనను అక్రమమార్గంలో ప్రవర్తింప చేస్తున్న వాడవుతాడు. ఐనా వేదనకు కూడ ప్రయోజనం వున్నది. పరమార్థాన్ని తెలియనైతినని, భగవంతుణ్ణి కాంతిని ఎవడినైనా వేదనపడనివ్వండి; ఆ వేదన అతడికి మోక్షప్రదమవుతుంది.
ଆମ ଜୀବନରେ ସୁଖ ଓ ଦୁଃଖ ପୁନଃ ପୁନଃ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଘୁରି ଘୁରି ଆସୁଛି । ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ଲୋକ ଧନ ଅଥବା ଏହିପରି କୌଣସି ସାଂସାରିକ ବସ୍ତୁର ଅପ୍ରାପ୍ତି ହେତୁ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରେ, ସେତେବେଳେ ବୁଝିବାକୁ ହେବ, ସେ ତାହାର ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ମନ୍ଦ ଦିଗରେ ପରିଚାଳନା କରୁଛି । ତଥାପି ଦୁଃଖର ପ୍ରୟୋଜନୀୟତା ଅଛି । ଲୋକ ଯଦି ‘ମୁଁ କାହିଁକି ସେହି ପରମପୁରୁଷଙ୍କୁ ଲାଭ କରିପାରିଲି ନାହିଁ, କାହିଁକି ମୁଁ ଭଗବାନଙ୍କୁ ପାଇଲି ନାହିଁ ବୋଲି ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଅସ୍ଥିର ହୁଏ, ସେହି ଯନ୍ତ୍ରଣା ତାହାର ମୁକ୍ତିର କାରଣ ହେବ ।