અધ્યાત્મ : શ્રીરામકૃષ્ણ – ગાથા : શ્રી અક્ષયકુમાર સેન

મૂળ બંગાળીમાં લખાયેલ શ્રીરામકૃષ્ણદેવના ગૃહસ્થ શિષ્ય શ્રી અક્ષયકુમાર સેન રચિત ‘શ્રીરામકૃષ્ણ પુંથિ’નો બ્રહ્મલીન સ્વામી ચૈતન્યાનંદજી મહારાજે કરેલો ગુજરાતી અનુવાદ ભાવિકોના લાભાર્થે અહીં પુનઃ ધારાવાહિક રૂપે પ્રસ્તુત કરીએ છીએ. સ્વામી વિવેકાનંદજીએ આ ગ્રંથ વાંચીને ૧૮૯૫માં પોતાના ગુરુભાઈઓને લખ્યું હતું, ‘હમણાં જ મેં અક્ષયનું પુસ્તક વાંચ્યું, તેને મારા તરફથી પ્રેમપૂર્વકનાં લાખો આલિંગનો આપજો. તેની કલમ દ્વારા શ્રીરામકૃષ્ણ પોતાને વ્યક્ત કરે છે.’ આ ગ્રંથનો તાજેતરમાં અંગ્રેજી અનુવાદ પણ પ્રકાશિત થયો છે. – સં.

ગુરુ વંદના

જય જય રામકૃષ્ણ વાંછાકલ્પતરુ;
જય જય ભગવાન જગતના ગુરુ.

જય હે અનાથનાથ પતિતપાવન;
જય જય દીનબંધુ અધમતારણ.

કૃપાસિંધુ દીનબંધુ હરિ તમોહારી;
જય રામકૃષ્ણ પરમહંસ નામધારી.

પતિત પાવન જય અગતિની ગતિ;
દીનના શરણ, આપો તવ પદે મતિ.

ભુવનપાવન જય ભક્ત કંઠ હાર;
જગ જન તારક હારક ભવભાર.

જય ચિત્તરંજક, ભંજક ભવભય;
કરણ, કારણ, કર્તા સૃષ્ટિ સ્થિતિ લય.

તમે શિવ, તમે શક્તિ, નારાયણ તમે;
તમે રામ, કૃષ્ણ, સ્વામી અખિલના તમે.

પરબ્રહ્મ તમે અવિદ્યાના નાશકારી;
જય જય રામકૃષ્ણ નરરૂપ ધારી.

નિરાકાર સાકાર છો, ઘટે ઘટે સ્થિતિ;
જય જય રામકૃષ્ણ બ્રહ્માંડના પતિ.

વેદથી અગમ્ય વેદો પામે નહિ પાર;
જય જય રામકૃષ્ણ સરવના સાર.

અનંત તમારી શક્તિ, બુદ્ધિથી અતીત;
પોતે ઓળખાવો ન તો થાઓ ન પ્રતીત.

કરુણાસાગર તમે જીવહિતકારી;
જય જય રામકૃષ્ણ દ્વિજવેશધારી.

જય પ્રેમ ભક્તિ દાતા અજ્ઞાનનિવારી;
જય જય રામકૃષ્ણ તાપમત્રહારી.

સેવાના આનંદ દાતા, શુદ્ધ બુદ્ધિ દાતા;
જ્ઞાનના જનક તમે, ભક્તિ તણી માતા.

દુઃખી જીવો પર સદા કરુણા નિધાન;
આપી આ અધમને અભયપદે સ્થાન.

તમ પાસ દીધો વાસ વિના પ્રયોજને;
તમ સમ દયાળુ દેખાય નવ મને.

હું અજ્ઞાની અંધ પરે કર્યું કૃપાદાન;
કહો બીજો કોણ તમ સમ દયાવાન.

સુણ રે અબુધ મન, કહું કર જોડી;
દિનરાત બોલ ‘રામકૃષ્ણ’ લાજ છોડી.

રહે મન અભય ચરણ કરી સાર;
પ્રભુ પદે પડ્યાં રે’તાં થશે જ ઉદ્ધાર.

જય રામકૃષ્ણ, રામકૃષ્ણ નામ ગાઓ;
રામકૃષ્ણ નામ લેતાં ભવ તરી જાઓ.

ભજો, પૂજો, રામકૃષ્ણ, એનું ધરો ધ્યાન;
એ જ સર્વના છે સાર, એવું રાખો જ્ઞાન.

સ્મરો રામકૃષ્ણ, છોડી કપટ લુચ્ચાઈ;
જીવસેવા કરી કરો ભવ પાર ભાઈ.

છોડો મન ગંદાં તમે કામ ને કાંચન;
ધૂળ રાખ ગંધારામાં રાખો નહિ મન.

સંસારતરુમાં વિષફૂલ ઊઠે ફૂલી;
છોડી પ્રભુપદ મધ, શાને મરો ભૂલી.

ગાઓ એક વાર મન રામકૃષ્ણ-ગાન;
નથી કાંઈ રામકૃષ્ણ નામની સમાન.

પતિતપાવન નામ ગયા અહીં રાખી;
મુખે એક વાર બોલી, ફળ જુઓ ચાખી.

સુધાથી યે વધું મીઠું પ્રભુનામ લાગે;
લેતાં મૂર્તિમંત થઈ અંતરમાં જાગે.

નથી કશું રામકૃષ્ણ નામની સમાને;
લેનારો અંતર થકી વાત આ પ્રમાણે.

કોટિ જન્મો કેરાં પાપ નાસે એક સાથે;
ફળ રામકૃષ્ણ નામ કેરું મળે હાથે.

દયાળુ ઠાકુર પોતે બોલિયા છે ગીતિ;
‘જામીન હું તેનો જેની મમ નામે પ્રીતિ.’

ઇશ્વરી આવેશભર્યા બોલ્યા ઉચ્ચ ૨વે;
પતિતપાવન વિષે સરવ સંભવે.

પાપનાશ ઓછી વાત, સેવાભક્તિ મળે;
લીઓ યદિ રામકૃષ્ણ-નામ હર પળે.

યાગે યજ્ઞે જપે તપે બને ના જે કામ;
અનાયાસે બને, લીધે રામકૃષ્ણ નામ.

ઉચ્ચ સ્વરે તાલી દઈ ગાઓ પ્રભુ નામ;
મૂકી લાજ, છોડી કાજ, નહિ બેસે દામ.

નિષ્ઠા રાખી, ઈષ્ટ ગણી માનો તેને સાર;
રામકૃષ્ણ નામ કરે નાશ પાપભાર.

પ્રભુને શૃંગારવાની ઈચ્છા મનમાંહી;
નથી કિન્તુ રત્નધન પૈસા ટકા કાંહી.

પોતે જ સુંદર પ્રભુ જન મન હારી;
ભુવન મોહન છબી મન લોભકારી.

જેમ શણગારી દેતાં ફૂલે અને પાને;
ગુંજા મોતી વડે ગોપગોપી વૃંદાવને.

સુંદર ગુંજાનો હાર, ગુંજાનો મુકુટ;
ગુંજા મોતી ભર્યા વાઘા, તેવી કાનબૂટ.

ગુંજા મોતી કેરાં લાંબાં કાનનાં કુંડલ;
એથી જ સોહાવી દેતાં શિરનું મંડલ.

મોતીનાં બનાવી કડાં પે’રાવતા હાથે;
શિરપેચ મોતીભર્યો મૂકી દેતા માથે.

મોતીએ મઢેલી વળી મોહન બંસરી;
એમ શણગારવાની ઇચ્છા મને ખરી.

ભુવન શૃંગારને હું કેમ શણગારું;
ભૂતલે પડ્યો હું ચાંદો લેવા હામ ધારું.

જનમ જો દેત પ્રભુ જાતિનો સુથાર;
સિંહાસન રચી દેત શોભાનો આગાર.

પણ કર્યો મે’તો મને હાથે દીધું બરુ;
શાહી ઘૂંટી નિત્ય ચોપડાઓ લખી મરું.

પેટ સારુ શઠ શેઠિયાને દ્વારે ફરું;
રહ્યું જીંદગીનું દુઃખ મારે મન ખરું.

શૃંગારવા આપ્યું કિંતુ કેવળ ચંદન;
ઘસીને લગાવું નિત્ય નવાં આભરણ.

ધારું ખીર જેવું દૂધ કરીને ગરમ;
મન થાય ધરવાનું પૂરીઓ નરમ.

કરો મન સમર્પણ વૈભવ સંપદ;
ધન જન પ્રાણ, વાંછો માત્ર પ્રભુપદ.

પ્રભુને જ સાર ગણો, એ જ બુદ્ધિ બળ;
સંપદ વિપદમાં એ સહાય કેવળ.

શાને મન, લઈને આ અનિત્ય સંસાર;
ડૂબો તેમાં છોડી પ્રભુ સુખનો ભંડાર.

ભાઈ કહો, બંધુ કહો, કહો સૂત દાર;
સ્વાર્થ સારું વ્હાલ કરે, જાણી નિરધાર.

હજીયે સમય છે તો શાને થાઓ દુઃખી;
બોલો સદા રામકૃષ્ણ જેથી થાઓ સુખી.

અતુલ પ્રભુના ભક્તો તેમાં ભક્તિમાન;
આપણામાં કોઈ નહિ તેમની સમાન.

જતનથી રાખો પ્રીતિ ભક્તો પર મન;
ખરા બંધુ એ જ સાચાં સગાં જ્ઞાતિ જન.

ભક્તો માંહે નાના મોટા ગણવા એ ખોટું;
સરવેને પૂજ્ય માનો મન રાખી મોટું.

નાના મોટા માનવાનો નહિ અધિકાર;
જાણો સર્વેભક્તો રામકૃષ્ણ-પરિવાર.

રામકૃષ્ણભક્તો કેરું કરો રે ચિંતન;
પદ પૂજો તેમના રે રાતદિન મન.

ગૃહી ને સંન્યાસી એ બે ભક્તોના પ્રકાર;
પગે પડી પદરેણુ લીઓ વારંવાર.

(ક્રમશઃ)